Σε κάθε ξυλουργική εργασία διακόσμησης ή κατασκευής, η ποιότητα του έργου καθορίζεται από τον σχεδιασμό, τα υλικά, τον τρόπο κατασκευής και το φινίρισμα.
Η κάθε μία από αυτές τις παραμέτρους έχει τη σπουδαιότητά της και μάλιστα η μία επηρεάζει την άλλη.
Η επιλογή της ξυλείας για μια ξυλουργική εργασία διακόσμησης ή κατασκευής είναι μια διαδικασία που απαιτεί τεχνικές και εμπορικές γνώσεις για το ξύλο, τις οποίες καλούμαστε να αξιοποιήσουμε για να αναδείξουμε το έργο μας.
Ξύλο είναι το υλικό που παίρνουμε από τους κορμούς των δέντρων – που ονομάζονται και στρόγγυλη ξυλεία – οι οποίοι στο εργοστάσιο που λέγεται πριστήριο ή πριονιστήριο τεμαχίζονται σε πριστή ή πριονιστή ξυλεία – καδρόνια, δοκάρια, σανίδες, μαδέρια, πλάκες κτλ.
Η πριστή ξυλεία δηλαδή είναι σύνολο προϊόντων ξύλου διαφόρων μορφών, με ορθογωνική ή τετραγωνική διατομή, στα οποία αφαιρέθηκε πλευρικά ο φλοιός του δέντρου.
Σε κάθε κομμάτι πριστής ξυλείας διακρίνουμε:
– Τα σόκορα, που είναι δύο εγκάρσιες επιφάνειες όπου τα νερά του ξύλου εμφανίζονται ως δακτύλιοι.
– Τις δύο κύριες όψεις ή φάτσες, όπου τα νερά του ξύλου έχουν γραμμωτή ή καμπυλοειδή εμφάνιση, ανάλογα με τον τρόπο κοπής του κορμού. Η επιφάνεια με την καλύτερη σχεδίαση ονομάζεται καλή φάτσα, η άλλη ανάποδη.
– Τις δύο πλευρικές επιφάνειες, όπου πάλι τα νερά του ξύλου έχουν γραμμωτή ή καμπυλοειδή εμφάνιση, ανάλογα με τον τρόπο κοπής του κορμού.
Οι ρόζοι είναι ένα κομμάτι από κλαδί του δέντρου που έχει μείνει μέσα στο ξύλο του κορμού, με αποτέλεσμα σε κάποιες περιπτώσεις να απειλείται η ξυλεία με θραύση στο σημείο του ρόζου.
Ανάλογα με τη φύση τους, δεν εγκυμονούν όλοι οι ρόζοι κινδύνους για την αντοχή της ξυλείας.
Στο χώρο του ξύλου-επίπλου πολύ συχνά ακούγεται η λέξη μασίφ, της οποίας η έννοια μερικές φορές δεν γίνεται αντιληπτή από όλους με τον ίδιο τρόπο.
Η πριστή ξυλεία είναι ξυλεία μασίφ, υπό την έννοια ότι είναι φυσικό υλικό (παράγεται από τη φύση) συμπαγούς μορφής (μονοκόμματο θα λέγαμε).
Η σύνθετη ξυλεία ή σύνθετο ξύλο είναι τεχνητή πριστή ξυλεία. Είναι ένα υλικό φυσικό 100%. Κατασκευάζεται στο εργοστάσιο από την συνένωση κομματιών μασίφ ξύλου, οπότε διακόπτεται η συνέχεια της μάζας του υλικού και αυτό βέβαια γίνεται για να βελτιωθεί η αντοχή της ξυλείας.
ΕΙΣΑΓΩΜΕΝΗ ΞΥΛΕΙΑ
ΞΥΛΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗΣ: Πεύκη/πιτς πάϊν/όρεγκον πάϊν, ελάτη, κέδρος, σημύδα, οξιά, δρυς λευκή, δρυς κόκκινη, δεσποτάκι, σφενδάμι, κερασιά, καρυδιά, καστανιά, πόπλαρ, κελεμπέκι, φλαμούρι.
Τα περισσότερα από τα παραπάνω είδη έχουν κοινή ονομασία σε Ευρώπη και Αμερική, αλλά εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα ξύλου.
ΑΠΟ ΤΡΟΠΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ: Iroko, abura, meranti, ramin, merbau, sipo, okoume, sapelli, kotibe, kotto, niangon, bete (αφρικάνικη καρυδιά), limba, doussie, niove, teak, tatajuba, bahia, tiama, ayous κ.ά.
ΕΙΔΗ ΠΟΛΥΤΙΜΗΣ ΞΥΛΕΙΑΣ: Έβενος, παλίσσανδροι, bubinga (αφρικάνικη τριανταφυλλιά), wenge, padouk, zebrano, amazaque.
Αυτά σε γενικές γραμμές είναι τα είδη ξύλων που σήμερα είναι διαθέσιμα στην ελληνική αγορά. Αλλά, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, κατόπιν παραγγελίας είναι δυνατός ο εφοδιασμός από κάθε είδος ξύλου, ακόμη και από τα πλέον σπάνια, από κάθε γωνιά του πλανήτη.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΞΥΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΘΟΤΗΤΑ
(Politically correct)
Απ’ όλα τα υλικά που χρησιμοποιούμε στις κατασκευές, το ξύλο είναι το μόνο που προέρχεται από φυσική πηγή που ανανεώνεται μόνη της και θα είναι διαθέσιμη και για τις μελλοντικές γενιές.
Με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με το σταμάτημα της αποψίλωσης των δασών θεσπίστηκε στις 3/3/2015 από την Ευρωπαϊκή Ένωση ο κανονισμός EUTR (EU Timber Regulation).
Η Ελλάδα στις αρχές του 2016 ανταποκρίθηκε και ήδη καταρτίστηκαν μητρώα ξυλεμπόρων.
Πέρα από τους δηλωμένους στόχους του, ο κανονισμός EUTR προστατεύει έμμεσα την ευρωπαϊκή αγορά και από τον ανταγωνισμό των εισαγόμενων ασιατικών προϊόντων που κατασκευάζονται από αμφισβητήσιμης προέλευσης υλικά.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΒΕΝΩΝ- ΤΟ DESIGN ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Τα νερά του ξύλου, ή τα νεύρα του ξύλου, όπως τα λένε μερικοί, είναι το ίδιο πράγμα με δύο όψεις: Κύκλοι ή δακτύλιοι στην εγκάρσια διατομή/σόκορο του κορμού και βένες στις όψεις και τις πλευρές της ξυλείας.
Η σχεδίαση των βενών του ξύλου εξαρτάται από τον τρόπο τεμαχισμού (πρίσης) του κορμού του δέντρου στο πριστήριο (πρώτη επεξεργασία), όταν αυτός σχίζεται για να πάρουμε πλάκες ξυλείας αξεφάρδιστες (με τη φλοιό στις άκρες) ή πριστή ξεφαρδισμένη (ορθογωνισμένη) ξυλεία.
Η πρίση (σχίσιμο) του κορμού είναι μια στιγμή μοναδική, που εξάπτει τη φαντασία, καθώς περιμένουμε την αποκάλυψη των αισθητικών χαρακτηριστικών της ξυλείας που θα μας δώσει ο συγκεκριμένος κορμός.
Η κοπή αυτή καθορίζει την αισθητική που θα έχει για πάντα το ξύλο, ακόμη κι όταν θα μπει στα σπίτια ως έπιπλο.
Ο κορμός του δέντρου αποτελείται από στρώματα μάζας ξύλου, το οποία σαν κυλινδρικά βαρέλια περιέχονται το ένα μέσα στο άλλο
Τα χρωματικά αυτά βαρέλια είναι εναλλάξ ανοιχτόχρωμα και σκούρα (διχρωμία). Δημιουργούνται καθώς φεύγει λόγω ζέστης από τα κύτταρα του ξύλου το νερό και απομένουν τα ιζήματα,
Ανοιχτόχρωμα είναι τα βαρέλια της μάζας του ξύλου που δημιουργείται στα τέλη της άνοιξης (Μάϊο) – αρχές καλοκαιριού.
Σκουρόχρωμα είναι τα βαρέλια της μάζας του ξύλου που δημιουργείται τέλη καλοκαιριού – αρχές φθινοπώρου. Το χειμώνα, ως γνωστό, τα δέντρα διακόπτουν τη λειτουργία τους.
Όταν κόβουμε έναν κορμό κάθετα προς το μήκος του (εγκάρσια τομή- σόκορο), οι παραπάνω κύλινδροι εμφανίζονται σαν ομόκεντροι κύκλοι, ένας σκούρος κι ένας ανοιχτόχρωμος, οι γνωστοί ετήσιοι δακτύλιοι που βλέπουμε μόνο στα δύο σόκορα της πριστής ξυλείας . Μετρώντας τώρα πόσοι είναι οι ανοιχτόχρωμοι κύκλοι βρίσκουμε πόσων Μαϊων είναι το δέντρο, δηλ. την ηλικία του.
Ακόμη, παρατηρώντας τους ετήσιους δακτύλιους του δέντρου μπορούμε να πληροφορηθούμε και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν τις διάφορες χρονιές που μεγάλωνε το δέντρο και διάφορες άλλες συσσωρευμένες εμπειρίες του δένδρου, αλλά αυτό εδώ δεν μας ενδιαφέρει.
Σημειωτέον, τα τροπικά ξύλα δεν έχουν ετήσιους δακτύλιους, γιατί τα δέντρα μεγαλώνουν σε συνθήκες απουσίας των τεσσάρων εποχών.
Η κατά μήκος κοπή του κορμού (πρίση) γίνεται με τρεις τρόπους.
Ο κάθε τρόπος δίνει διαφορετική σχεδίαση βενών,
- Ο απλός τρόπος ή κοπή στη χορδή του κύκλου του κορμού.
Παίρνουμε πλάκες ξυλείας, όπου οι βένες στις δύο επιμήκεις επιφάνειες της πλάκας σχηματίζουν τις γνωστές όμορφες παραβολικές ή ημιπαραβολικές ή καθεδρικές, όπως λέγονται για προφανή λόγο, καμπύλες, οι οποίες είναι διαχρονικά της μόδας και στις μέρες μας περισσότερο. Οι όμορφες καμπύλες που εμφανίζει το ξύλο της καρυδιάς ή της κερασιάς είναι αποτέλεσμα του απλού πριονισμού. - Η κοπή στην ακτίνα ή σε τέταρτα. Λέγεται έτσι επειδή ο κορμός αρχικά τεμαχίζεται σε 4 τεταρτημόρια (τέταρτα) και στη συνέχεια το καθένα κόβεται κατά την ακτίνα του κορμού, εναλλάξ κατόπιν περιστροφής του κορμοτεμαχίου. Στην περίπτωση αυτή οι βένες στις δύο επιμήκεις επιφάνειες της πλάκας εμφανίζονται ευθύγραμμες, δημιουργώντας ένα πειθαρχημένο μοτίβο που το συναντούμε στις αστικές διακοσμήσεις, σε αντιδιαστολή με τις καμπύλες του απλού τρόπου κοπής που τείνουν στο ρουστίκ.
Ξυλεία κομμένη σε τέταρτα είναι πάντα πιο ακριβή από ξυλεία του ιδίου είδους κομμένη στη χορδή, γιατί τα τέταρτα είναι χρονοβόρα διαδικασία, ενώ έχουμε και απώλεια σε ξυλεία. Σε μερικά ξύλα, όπως το σφεντάμι Αμερικής (maple) η κοπή σε τέταρτα δίνει μια πολύ βανυλί εμφάνιση, η οποία σχεδόν αφαιρεί από την επιφάνεια του ξύλου τη φυσικότητά του, κάτι που είναι θετικό όταν είναι επιθυμητό.
- Ανάμεσα στην απλή και στην κοπή σε τέταρτα, υπάρχει και ένας άλλος τρόπος κοπής, ο ενδιάμεσος, με ενδιάμεσο αποτέλεσμα επίσης και στο σχέδιο των βενών.
ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ
Το ειδικό βάρος ενός ξύλου, δηλ. το βάρος σε κιλά ενός κυβικού μέτρου ξυλείας αντανακλά τόσο στην αντοχή, όσο και στην σκληρότητα της ξυλείας (πυκνότητα). Δηλαδή τα βαριά ξύλα είναι και ανθεκτικότερα και σκληρότερα.
Το ειδικό βάρος μπορεί να ποικίλλει κατά 20%, ανάλογα με την υγρασία του ξύλου.
Άνοδος της υγρασίας του ξύλου κατά 1% σημαίνει αύξηση του βάρους του κατά 0,5%.
Αναφέρουμε ενδεικτικά αμέσως παρακάτω το ειδικό βάρος διαφόρων ειδών (με απόκλιση 10%) όταν η ξυλεία τους είναι σε ξηρή κατάσταση:
Τικ 900, δρυς 810, μαόνι 810, δεσποτάκι 750, οξιά 730, ακακία 730, καρυδιά 710, καραγάτσι 690, σφενδάμι 670, καστανιά 660, πιτς πάϊν 650, πλατάνια 650, σημύδα 640, λάρτσινο 580, σκλήθρο 540, σουηδικό πεύκο 520, έλατο 470, φλαμούρι 460.
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από κείμενο του ιστότοπου www.xyloepiplo.gr